Waarom slecht nieuws niet goed is voor ons

“Ik kan het gewoon niet meer aan.” Dat was wat Jodie Jackson zich enkele jaren geleden realiseerde nadat ze alweer zuchtend haar tv-toestel uitschakelde. De zoveelste nieuwsuitzending met niks dan rampspoed begon erin te hakken bij de Britse. “Ik keek elke dag naar het nieuws omdat ik vond dat ik geïnformeerd moest zijn, maar de dagelijkse stortvloed van negativiteit begon me meer en meer de strot uit te komen”, zegt ze. “En al gauw bleek dat ik lang niet de enige was die er zo over dacht. Meer nog, de negativiteit van het nieuws is een van de belangrijkste redenen te zijn waarom mensen afhaken en de actualiteit niet meer volgen. Dat is niet omdat ze niet geïnteresseerd zijn.”

Jackson begon zo geïnteresseerd te geraken in dit onderwerp, dat ze er onderzoek begon naar te doen als deel van haar universiteitsopleiding tot psycholoog. Uit die opleiding verzamelde ze zoveel materiaal en data dat er een boek uit groeide: “You Are What You Read”.

Verlamming

“Uit onderzoek blijkt dat wie voortdurend slecht nieuws hoort angstgevoelens krijgt, pessimistischer wordt en zelfs in een depressie kan sukkelen”, vertelt ze. “Die effecten zinderen ook nog een hele tijd na, zelfs als je geen nieuws meer beluistert of bekijkt. Nog een effect is dat veel mensen zich hulpeloos gaan voelen, doordat het lijkt alsof problemen te groot zijn om nog opgelost te raken. Daaruit vloeit dan weer angst voort en zelfs apathie.”

In haar boek maakt Jackson de vergelijking met voedsel. We hebben een natuurlijke voorkeur voor vet voedsel omdat we vroeger als oermensen voortdurend het risico op ondervoeding liepen. We hebben ook een voorkeur voor zoete voeding omdat bitter en zuur voedsel vroeger vaak giftig of bedorven was. Maar wat honderdduizend jaar geleden schaars was – vette en zoete voeding – krijgen we dankzij de industrialisering momenteel in veel te grote hoeveelheden binnen. En zo is het ook met (negatief) nieuws.

“We zien niet meer wat mogelijk is en welke vooruitgang we in de wereld maken”, stelt Jackson. “Ik noem dat pessimist paralysis, pessimistische verlamming. Nieuws gaat niet meer over wat er gebeurt in de wereld, maar over wat er misgaat in de wereld. Dat heeft ook zo zijn gevolgen voor hoe we denken en hoe we functioneren als maatschappij. Als je voortdurend laat zien hoe alles fout loopt, creëer je minachting en zelfs wantrouwen. Ook tussen mensen en bevolkingsgroepen onderling.” 

Wollig nieuws

Maar wat moet er dan gebeuren? Moeten we slecht nieuws dan maar niet meer brengen? Dat hoeft zelfs niet, zegt de psychologe. “Het is zeker niet zo dat slecht nieuws geen waarde heeft. We moeten absoluut onze problemen kennen en erkennen om aan een oplossing te kunnen werken. Maar we focussen nu zo hard op de problemen, dat het lijkt alsof er geen oplossingen meer zijn. En dus doen mensen ook geen moeite meer om die oplossingen te zoeken.”

Jackson pleit er dus niet voor om alleen maar “goed” nieuws te laten zien, benadrukt ze. Of “wollig” nieuws. “Vaak zeggen journalisten dat goed nieuws geen nieuws is. Tot op zekere hoogte klopt dat. Een vliegtuig dat opstijgt, is geen nieuws. Een vliegtuig dat crasht, is wel nieuws. Alleen stopt het daar meestal. We kijken niet verder dan de crash en weten niet dat er ondertussen systemen zijn ontwikkeld die zulke crashes verhinderen. Het probleem is meestal niet het einde van het verhaal en dat hebben veel nieuwsmakers nog altijd niet door.”

Een heel concreet voorbeeld: “Neem de corona-crisis”, zegt Jackson. “In heel Senegal is er welgeteld één besmetting geweest. Senegal, wat we hier in Westen toch al snel als een ontwikkelingsland beschouwen, deed het dus eigenlijk veel beter dan wij. Hoe kwam dat? Eenvoudig, omdat zij daar enorme ervaring hebben opgedaan uit de ebola-crisis. Zulke verhalen moet je vandaag de dag nog met een vergrootglas gaan zoeken.”

Oplossing gezocht

Toch begint er een en ander te bewegen. Bij onder meer The Guardian, de BBC en Nice Matin lopen er projecten rond “solution based journalism”. Ook bijvoorbeeld in de V.S. en Denemarken begint deze aanpak tractie te krijgen, zegt Jackson. Zelf is ze lid van het Constructive Journalism Project. “We geven trainingen en workshops aan universiteiten en journalistiekstudenten om hen te laten zien dat er meer kan gebeuren dan enkel negatief nieuws te brengen. We zien ook dat er meer en meer een publiek voor is, dus ook business wise is het voor mediagroepen een goed idee om dit eens te bekijken.”

Over dit artikel:

Publicatiedatum: 27 augustus 2020

Redacteur: Frederic Petitjean